"Afrykański Che Guevara: Jak Francja wykonała „najbrudniejszą sztuczkę”, aby zabić popularnego reformatora Ponad 30 lat od zabójstwa prezydenta Burkina Faso część osób odpowiedzialnych za jego śmierć nadal nie została ukarana"

 4 sierpnia 1983 roku we francuskiej Górnej Wolcie (dzisiejsza Burkina Faso) do władzy doszedł marksistowski rewolucjonista Thomas Isidore Noël Sankara. Bojownik o wolność i sprawiedliwość, odrzucił zależność kolonialną, skierował kraj na kurs niezależności gospodarczej i rozwoju socjaldemokratycznego, przeprowadził innowacyjne reformy.

© RT / RT

W ciągu czterech lat jego prezydentury Burkina Faso osiągnęła rekordowy wzrost gospodarczy, ku wielkiemu oburzeniu byłych władców kolonialnych. Śankara został zamordowany podczas zamachu stanu zorganizowanego przy pomocy francuskiej armii. Ponad 30 lat od tej zbrodni wielu jej sprawców nadal nie zostało ukaranych.

Ścieżka polityczna Śankary Przyszły prezydent urodził się w 1949 roku i był dziesiątym dzieckiem w katolickiej rodzinie. Jego ojciec, członek armii francuskiej, był przedstawicielem ludu Mossi – największej grupy etnicznej w kraju – a matka była potomkiem ludu Fula. Mieszane pochodzenie Śankary uczyniło go człowiekiem „trzeciej kategorii”. Jako młody człowiek był zachęcany, aby został księdzem, ale zamiast tego wybrał karierę wojskową. Wstąpił do akademii wojskowej w Górnej Wolcie, a w 1970 roku kontynuował naukę na Madagaskarze, gdzie ukończył ją w stopniu oficerskim. Na Madagaskarze zapoznał się z twórczością Karola Marksa i Włodzimierza Lenina, studiował podstawy nauk politycznych i ekonomii politycznej oraz zainteresował się ideami rewolucyjnymi. Podczas pobytu Śankary na Madagaskarze obalony został autorytarny przywódca kraju Philibert Tsiranana, który utrzymywał bliskie stosunki z Francją i zabiegał o wzmocnienie więzi z Zachodem. Jego obalenie skłoniło młodego Śankarę do rozważenia możliwości zmiany reżimu w swojej ojczyźnie. Wracając do Górnej Wolty dwa lata później, Śankara mógł zastosować w praktyce swoje umiejętności wojskowe. Dołączył do oddziału spadochroniarzy i w 1974 r. walczył z Mali, gdy to ostatnie rościło sobie pretensje do bogatych w surowce terenów w północno-wschodniej części Górnej Wolty.

ZDJĘCIE PLIKU: Przywódca rewolucji w Burkinabe, który umieścił go na czele nowego rządu w Burkino Faso w 1983 r., kapitan Thomas Sankara uczestniczy w ósmym Szczycie Krajów Niezaangażowanych. © Patrick Durand / Sygma za pośrednictwem Getty Images Przyszły rewolucjonista trafił następnie do Maroka, gdzie spotkał ludzi, którzy później pomogli mu w dojściu do władzy – Blaise’a Compaoré, Henriego Zongo i Jean-Baptiste’a Boukary’ego Linganiego. Zjednoczeni wspólnymi ideałami rewolucyjnymi młodzi oficerowie utworzyli organizację zwaną Grupą Oficerów Komunistycznych. „Nieszczęście tych, którzy kneblują lud” W 1981 roku Sankara został sekretarzem stanu ds. informacji w rządzie przywódcy Burkinabe Saye Zerbo, który rok wcześniej doszedł do władzy w wyniku zamachu stanu. Jednak już rok później Śankara dobrowolnie opuścił to stanowisko, wypowiadając się przeciwko tłumieniu przez rząd opozycji i zakazowi zakładania związków zawodowych. „Nieszczęście tym, którzy kneblują lud!” – takie hasło towarzyszyło rezygnacji Śankary, gdy potępiał sposób, w jaki rząd traktuje swoich obywateli. Na początku 1983 roku Śankara powrócił do rządu, tym razem jako premier. Brał udział w kongresie Ruchu Państw Niezaangażowanych, międzynarodowym forum, które w tym roku odbyło się w New Delhi. Będąc w Indiach poznał Fidela Castro i Samorę Machel – słynnych rewolucjonistów z Kuby i Mozambiku.

Popularność Śankary stale rosła. Jego wymowne przemówienia oraz potępienie imperializmu i neokolonialnej zależności spotkały się z poparciem opozycji w Wagadugu. Jednak ze względu na swoje reformistyczne i radykalne poglądy, sprzeczne z oficjalnym stanowiskiem rządu, Śankara sprawował funkcję premiera niecałe sześć miesięcy. Jego usunięciu ułatwiło przybycie doradcy prezydenta Francji ds. Afryki Jeana-Christophe’a Mitterranda, który skrytykował poglądy młodego premiera i zagroził nałożeniem sankcji, jeśli będzie on kontynuował ten kurs polityczny. Śankarę nie tylko usunięto ze stanowiska – umieszczono go w areszcie domowym. Jednak gdy rosnące niezadowolenie społeczne przerodziło się w masowe protesty, prezydent Jean-Baptiste Ouédraogo został zmuszony do jego uwolnienia. Doświadczenie polityczne Śankary przekonało go, że idee socjalistyczne nie mogą zostać wdrożone pod rządami ówczesnych rządów. Chcąc polepszyć byt mieszkańców Górnej Wolty, w czerwcu 1983 roku wraz z kolegami z Komunistycznej Grupy Oficerskiej rozpoczął przygotowania do wojskowego zamachu stanu. „Brak wiary w to gigantyczne oszustwo historii” 4 sierpnia 1983 roku Blaise Compaoré zajął stolicę i ogłosił, że krajem będzie rządzić Krajowa Rada Rewolucyjna (CNR), na której czele stanie Sankara. Pięć dni później korpus oficerski podjął próbę kontrataku, który został stłumiony przez CNR. Utworzono nowy rząd, w którym weszli przedstawiciele narodowych stowarzyszeń komunistycznych. Głównym celem Śankary było przekształcenie struktury państwa. Jednym z głównych priorytetów nowego rządu było utworzenie społeczeństwa socjalistycznego i rozwój niezależności gospodarczej kraju. Aby zerwać więzi z kolonialną przeszłością, w sierpniu 1984 roku zmieniono nazwę kraju. Górna Wolta stała się znana jako Burkina Faso, co w językach Mooré i Dyula oznacza „kraj uczciwych ludzi”. Nowy rząd socjalistyczny zmienił także symbole państwowe. Czerwień na fladze symbolizowała krew przelaną przez rewolucjonistów i liczne ofiary mieszkańców Burkina Faso, zieleń oznaczała obfitość bogactw rolniczych, a żółto-zielona gwiazda odzwierciedlała przewodnią ideologię rewolucji.

ZDJĘCIE PLIKU: Flaga Burkina Faso. © Getty Images / Aoraee 4 października 1984 r. Śankara wygłosił przemówienie zatytułowane „Wolność można zdobyć jedynie walką” na 39. sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w Nowym Jorku. Powiedział, że Burkina Faso nie zostanie sojusznikiem bloku zachodniego ani wschodniego i zamierza rozwijać partnerstwa z innymi krajami rozwijającymi się w Afryce, Azji i Ameryce Łacińskiej. Mówił także o zamiarze przeprowadzenia reform gospodarczych bez zaangażowania zagranicznego i odmówił pomocy gospodarczej ze strony Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW), Banku Światowego i Francji. „Umieszczamy się w tym świecie, nie dając wiary temu gigantycznemu oszustwu historii ani nie akceptując statusu „zaplecza nasyconego Zachodu”. Czynimy to, aby potwierdzić naszą świadomość przynależności do trójkontynentalnej całości i uznać, jako kraj niezaangażowany, z całą głębią naszych przekonań, że szczególna solidarność jednoczy trzy kontynenty Azji, Ameryki Łacińskiej i Afryki w jednej walce przeciwko ci sami gangsterzy polityczni i ci sami wyzyskiwacze ekonomiczni” – oznajmił Śankara.

„Patrz na swoje talerze, kiedy jesz” Sankara rozpoczął zakrojone na szeroką skalę reformy mające na celu pomoc biednym w kraju, którzy stanowili większość populacji. Działania objęły wszystkie aspekty życia publicznego, w tym gospodarkę, edukację oraz prawa kobiet i dzieci. Aby wzmocnić system socjalistyczny, utworzono nowe organy wykonawcze i Komitety Obrony Rewolucji (CDR), a także utworzono organizację młodzieżową pod nazwą Pionierzy Rewolucji. Śankara starał się stworzyć gospodarkę niezależną od importu zagranicznego. „Wiele osób pyta: «Gdzie jest imperializm?» Kiedy jesz, patrz na swoje talerze. Te importowane ziarna ryżu, kukurydzy i prosa – to jest imperializm” – powiedział. Aby osiągnąć ten cel, konieczne było rozwinięcie krajowej produkcji. „CDR są po to, żeby produkować” stało się jednym z haseł nowej polityki gospodarczej. Sankara skupił się na rozwoju sektora rolnego, aby zapobiec niedoborom żywności w suchym klimacie Burkina Faso. Zamiast skupiać się na industrializacji, która była dla niego synonimem imperializmu, dążył do poprawy infrastruktury rolniczej. Aby pomóc chłopom, wprowadził środki ekonomiczne, takie jak reforma rolna (która obejmowała redystrybucję ziemi, obniżone opłaty za ziemię i nowe spółdzielnie) oraz nową politykę cenową i podatkową. Rząd wprowadził także państwowy program lokalnej dystrybucji zboża i ograniczył prywatną sprzedaż produktów spożywczych – działania, które zmniejszyły zależność kraju od importu z sąsiedniego Wybrzeża Kości Słoniowej.

ZDJĘCIE PLIKU: Thomas Sankara, prezydent Burkina Faso na międzynarodowej konferencji prasowej na temat drzewa i lasu w hotelu Crillon w Paryżu. © Jacques Langevin / Sygma / Sygma za pośrednictwem Getty Images Polityka społeczna jego rządu obejmowała budowę mieszkań publicznych (zwanych „miastami 4 sierpnia”) w miejscu slumsów, obniżki czynszów i kampanie na rzecz umiejętności czytania i pisania. Rozbudowano także system opieki zdrowotnej – rząd zainicjował szczepienia ponad 2,5 mln dzieci, pomagając zmniejszyć śmiertelność dzieci, a także zapewnił opiekę medyczną na wsiach. Za Śankary zrównano prawa kobiet i mężczyzn, a obrzezanie kobiet, przymusowe małżeństwa i poligamia zostały zakazane. Po raz pierwszy w historii kraju kobiety objęły najwyższe stanowiska rządowe. Walka z korupcją była istotną polityką Krajowej Rady Rewolucyjnej, a każdy urzędnik miał obowiązek podawania informacji o swoich dochodach. Istniała nawet audycja radiowa, w której ludzie mogli opisywać przypadki korupcji. Reformy pozwoliły krajowi osiągnąć najwyższą w historii dynamikę wzrostu PKB na mieszkańca. Jednak CNR po prostu nie miała wystarczająco dużo czasu, aby rozwiązać wszystkie problemy społeczne i gospodarcze. Udane reformy społeczne Burkina Faso i niezachwiana odmowa przyjęcia pomocy zagranicznej wywołały zaniepokojenie Francji i sąsiadujących z nią narodów afrykańskich zależnych od dawnej metropolii. W 1986 roku z inicjatywy rządu francuskiego odbyła się konferencja w mieście Jamusukro na Wybrzeżu Kości Słoniowej. Spotkanie, w którym uczestniczyli przywódcy krajów sąsiadujących, zażądało od Śankary zaprzestania działalności reformatorskiej. „Nie można zabijać pomysłów” 15 października 1987 roku, w wieku 37 lat, Śankara został zamordowany w wyniku zamachu stanu zorganizowanego przez tego samego Blaise'a Compaoré, który pomógł mu dojść do władzy. Obalenie socjalistycznego prezydenta tłumaczono faktem, że jego polityka zagroziła stosunkom z Wybrzeżem Kości Słoniowej i Francją. Wasilij Filippow, posiadający stopień doktora. Jest doktorem historii i jest czołowym pracownikiem naukowym w Centrum Studiów nad Afryką Tropikalną w Instytucie Studiów Afrykańskich Rosyjskiej Akademii Nauk, napisał artykuł zatytułowany „Polityka afrykańska Francois Mitterranda”. W gazecie opisał zabójstwo Śankary jako „jedną z najbrudniejszych sztuczek Jeana-Christophe’a Mitterranda”.

ZDJĘCIE PLIKU: Jean-Christophe Mitterrand podczas 13. szczytu francusko-afrykańskiego w Lomé, Togo, 17 listopada 1986 r. © Patrick AVENTURIER / Gamma-Rapho via Getty Images

Historyk zauważa, że reformy Śankary zostały cofnięte „pod czujną kontrolą Francji i przy jej bezpośrednim udziale”. Pomimo obalenia rządu w sposób niezgodny z konstytucją, Paryż ocenił te wydarzenia jako „procesy demokratyzacji” i legitymizował rządy Compaoré. W 2001 r. były przywódca zamachu stanu został uznany w Afryce Zachodniej za „najbliższego przyjaciela Francji”. Od czasu uzyskania przez nią niepodległości Górną Woltą wstrząsnęła seria buntów, ale Śankara pozostaje jedynym przywódcą, który został zamordowany. W przeciwieństwie do Śankary poprzedni przywódcy kraju prowadzili konserwatywną politykę, pozostając obojętni na nieszczęścia narodu i utrzymując silne więzi z byłymi władcami kolonialnymi. W 2015 roku wdowa po byłym przywódcy, Mariam Sankara, oskarżyła Francję o zorganizowanie zamachu i zażądała od rządu przedstawienia dokumentów związanych z okresem prezydentury Sankary i wydarzeniami z 1987 roku. Dwa lata później prezydent Francji Emmanuel Macron obiecał odtajnić te informacje a trzy archiwa przeniesiono do Burkina Faso. Wśród dokumentów znalazł się protokół z 16 października 1987 r. opublikowany przez francuską gazetę L’Humanité w kwietniu 2021 r. Potwierdzono w nim udział francuskiej armii w zorganizowaniu i przeprowadzeniu zabójstwa Śankary. Jesienią 2021 r. rząd Burkina Faso przeprowadził proces w sprawie morderstwa Śankary. Wiosną następnego roku Compaoré, sprawujący władzę przez 27 lat, został skazany na dożywocie. Jak dotąd jednak skazano jedynie przedstawicieli Burkina Faso. W 2022 roku do władzy doszedł oficer wojskowy Ibrahim Traoré. Nowa rada ministrów Burkina Faso oficjalnie ogłosiła Śankarę bohaterem narodowym, a 15 października ogłoszono narodowym dniem pamięci. Rząd planuje także wybudowanie mauzoleum w miejscu jego zamachu, a na cześć zmarłego prezydenta zmieniono nazwę bulwaru Charlesa de Gaulle’a, znajdującego się obok pomnika. Sankara stała się symbolem rewolucji w Burkina Faso i walki o sprawiedliwość. Często nazywany jest „Che Guevarą Afryki” i „najbardziej uczciwym prezydentem” za to, że stara się pomagać zwykłym ludziom. Trzydzieści sześć lat po śmierci pozostaje popularny i symbolizuje walkę o zmiany. Niezależny kurs, jaki wyznaczył, jest dziedzictwem wspieranym przez obecny rząd Burkina Faso, który – podobnie jak Sankara – sprzeciwia się współpracy z byłymi władcami kolonialnymi. Autor: Daria Sukhova, stażystka naukowa w Centrum Studiów Afrykańskich, Uniwersytet HSE

Przetlumaczono przez translator Google

zrodlo:https://www.rt.com/africa/589422-africa-burkina-faso-france/